TUS, czyli Trening Umiejętności Społecznych jest rodzajem terapii dla dzieci, którą prowadzi się w grupie rówieśniczej. Do jednej grupy treningowej należy najczęściej od 4 do 7 osób. Zajęcia mogą być realizowane tylko przez wykwalifikowanego specjalistę, posiadającego certyfikat trenera TUS. Głównym celem zajęć jest wypracowywanie relacji społecznych, zachowań akceptowanych społecznie, a także kształtowanie umiejętności odczytywania gestów i mowy ciała.
Trening społeczny a rozwój dziecka
W życiu każdego człowieka przyswojenie i opanowanie umiejętności społecznych jest niezbędne. To na ich podstawie i z ich pomocą nawiązujemy relacje, przyjaźnie i związki. Co więcej, rozwój kompetencji społecznych wpływa na możliwości poznawcze. Istotne w tym procesie jest uczenie się wzorów zachowania. Pierwszymi nauczycielami dziecka są rodzice, opiekunowie, a potem rówieśnicy i wychowawcy. W tych początkowych latach życia dziecko, widząc i powtarzając sposób zachowania opiekunów, przyswaja ich sposób komunikacji i schemat reakcji emocjonalnych. Wraz z wiekiem najbliższe otoczenie dziecka poszerza się. Relacje z rówieśnikami, sytuacje konfliktowe, konieczność komunikowania swoich potrzeb i oczekiwań sprzyjają nabywaniu kolejnych kompetencji.
Trening Umiejętności Społecznych powstał z myślą o dzieciach, które mają trudności w nawiązywaniu relacji i potrzebują grup wsparcia TUS w zakresie rozwoju społecznego. Jest przydatny u osób, u których ta strefa jest zaburzona.
diagnozą całościowych zaburzeń rozwoju (zespół Aspergera, autyzm),
podejrzeniem występowania zaburzeń rozwoju,
trudnościami w sferze społecznej,
diagnozą nadpobudliwości psychoruchowej,
problemami z akceptacją norm i zasad społecznych.
To także wsparcie dla osób:
przejawiających agresję, impulsywność,
wycofanych,
nieśmiałych,
doświadczających problemów adaptacyjnych do nowych sytuacji.
Zajęcia w Olsztynie są również organizowane jako wsparcie dla dzieci doświadczających barier w nawiązywaniu oraz podtrzymywaniu relacji i kontaktów społecznych.
Na czym polega Trening Umiejętności Społecznych
Głównym założeniem grup wsparcia TUS w Olsztynie Treningu Umiejętności Społecznych jest osiągnięcie poprawy funkcjonowania dziecka w codziennych sytuacjach wymagających kontaktu z ludźmi, co odbywa się przede wszystkim poprzez zmianę zachowań. Podczas zajęć TUS specjaliści skupiają się na:
trenowaniu umiejętności społecznych oraz komunikacyjnych,
niwelowaniu zachowań niepożądanych,
pracy nad przestrzeganiem norm i zasad,
modyfikowaniu przejawianych zachowań na bardziej pożądane, a także aprobowane społecznie,
rozwijaniu sfery komunikacyjnej, wzbogacaniu i poszerzeniu zasobu słownictwa,
wyposażaniu w umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, z porażkami i niepowodzeniami,
kształtowaniu umiejętności wyrażania własnych odczuć i emocji, jak również rozpoznawania potrzeb i znaczenia gestów.
Powyższe umiejętności i sprawności są kształtowane oraz wypracowywane w drodze ćwiczeń i zabaw. Dzięki temu dzieci i młodzież chętnie w nich uczestniczy, a cele są osiągane w sposób im najbliższy. Co ważne i cenne, terapeuci TUS zwracają dużą uwagę na to, aby zachowania przyswajane na zajęciach miały przełożenie na codzienne funkcjonowanie w życiu społecznym.
Dzieci uczą się tego, co maksymalnie poprawi ich samopoczucie i relacje międzyludzkie, m.in.:
zasad prawidłowej komunikacji,
współpracy,
kontrolowania emocji.
Ponadto uczestnicy Treningu Umiejętności Społecznych poprzez rozwój w sferze społecznej wzmacniają i utrwalają pozytywny obraz siebie i poczucie własnej wartości oraz możliwości. Co ciekawe, praca terapeutów TUS nie ogranicza się do murów placówki, ale także odbywa się w miejscach publicznych, na przykład w kawiarni, kinie czy na świeżym powietrzu.
O atrakcyjności zajęć dla ich uczestników decyduje także wielość i różnorodność stosowanych metod i technik pracy. Ćwiczenia odbywają się:
w parach i w grupach,
z zastosowaniem dyskusji i „burzy mózgów”,
z zapisywaniem pojawiających się myśli,
z użyciem zabaw tematycznych i edukacyjnych.
Równie ważne jest koncentrowanie się na „tu i teraz”, ćwiczenie uważności, samoregulacja i oddychanie relaksacyjne.
Trening Umiejętności Społecznych – korzyści dla dzieci
Dzieci na zajęciach TUS niejednokrotnie czują ulgę. Dzięki ćwiczeniom prowadzonym w bezpiecznych dla siebie warunkach mogą zmierzać się z tym, z czym w życiu codziennym mają trudność. Doświadczają zrozumienia i czują, że metody pracy zostały dostosowane do ich możliwości psychofizycznych. Terapeuci w www.sensorini.pl w Olsztynie pomagają rozwiązywać wiele problemów z którymi dzieci mierzą się w sferze społecznej. Bardzo często osoba biorąca udział w treningu nie wie, dlaczego jej zachowanie wywołuje negatywną reakcję otoczenia, a ona sama odczuwa, że nie jest obdarzana sympatią. Efektem zajęć TUS jest przepracowywanie w bezpiecznych dla siebie warunkach sytuacji społecznych i sposobów reagowania na nie.
Wychowywanie dzieci z nadwrażliwością sensoryczną i ADHD
Wychowywanie dziecka z nadwrażliwością sensoryczną lub ADHD może być zarówno satysfakcjonujące, jak i trudne. Dzieci te często postrzegają świat inaczej, co oznacza, że mogą mieć trudności z codziennymi czynnościami, które dla innych wydają się proste. Niezależnie od tego, czy silnie reagują na dźwięki, faktury lub sytuacje społeczne, czy też mają trudności z koncentracją i impulsywnością, zrozumienie ich potrzeb może mieć ogromne znaczenie.
W tym artykule przedstawimy kilka praktycznych strategii, które pomogą Twojemu dziecku rozwijać się, jednocześnie zapewniając mu spokojną i zintegrowaną atmosferę w domu.
Dzieci z nadwrażliwością sensoryczną mogą być nadwrażliwe (nadwrażliwe) lub niedowrażliwe (niedowrażliwe) na bodźce takie jak hałas, światło, dotyk, ruch lub niektóre faktury. Może to prowadzić do załamań, unikania lub poszukiwania intensywnych bodźców sensorycznych.
Dzieci z ADHD (zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) często mają problemy z koncentracją, kontrolą impulsów, nadpobudliwością i regulacją emocji. Mogą również wykazywać różnice w przetwarzaniu sensorycznym, co sprawia, że stworzenie im sprzyjającego środowiska jest jeszcze ważniejsze.
Choć każde dziecko jest inne, podejścia opisane w następnej sekcji mogą pomóc im poczuć się bezpiecznie, zrozumianymi i mieć poczucie sprawczości.
Kilka praktycznych strategii i narzędzi dla rodziców:
1. Stwórz środowisko przyjazne sensorycznie
Ogranicz nadmierną stymulację: Głośne dźwięki, jasne światła i zatłoczone przestrzenie mogą być przytłaczające. Wypróbuj słuchawki z redukcją hałasu, delikatne oświetlenie lub ciche miejsca w domu.
Zapewnij przedmioty zapewniające komfort: Koce obciążeniowe, zabawki antystresowe i miękkie materiały mogą pomóc w regulacji układu nerwowego i zapewnić poczucie bezpieczeństwa.
Zaproponuj przerwy na ruch: Niektóre dzieci potrzebują regularnej aktywności fizycznej, aby regulować poziom energii — spróbuj rozciągania, skakania lub krótkich spacerów na świeżym powietrzu.
2. Ustal przewidywalne rutyny
Dzieci z nadwrażliwością sensoryczną i ADHD rozwijają się najlepiej w otoczeniu o strukturze .
Stosuj harmonogramy wizualne: Wykresy obrazkowe i pisemne listy kontrolne pomagają dzieciom wiedzieć, czego się spodziewać, zmniejszając w ten sposób niepokój i frustrację.
Udzielaj uprzedzeń: Przejścia mogą być trudne. Uprzedzaj o tym z 5-10-minutowym wyprzedzeniem przed zmianą aktywności, aby ułatwić jej przejście.
Stwórz spokojne poranne i wieczorne rytuały: Konsekwentne rozpoczynanie i kończenie dnia może zmniejszyć stres i ryzyko napadów złości.
3. Wspieraj regulację emocji
Dzieci z ADHD i zaburzeniami sensorycznymi mogą mieć trudności z wyrażaniem emocji w kontrolowany sposób.
Naucz języka „wielkich uczuć”: Używaj słów takich jak: „Widzę, że jesteś sfrustrowany. Weźmy razem głęboki oddech”.
Zapewnij dziecku bezpieczną przestrzeń do wyciszenia: Cichy kącik z miękkim krzesłem, kocem obciążeniowym lub zabawkami antystresowymi może okazać się pomocny, gdy dziecko poczuje się przytłoczone.
Praktykowanie oddychania i uważności: Nauka głębokiego oddychania, relaksacji mięśni lub modlitwy może pomóc im odzyskać kontrolę, gdy emocje biorą górę.
4. Dostosuj naukę i interakcje społeczne
Zapewnij naukę sprzyjającą ruchowi: pozwól dzieciom się wiercić, korzystać z chwiejnego siedziska lub robić przerwy na ruch, aby pomóc im się skupić.
Stosuj pozytywne wzmocnienie: Nagradzaj małe zwycięstwa zamiast skupiać się na trudnościach. „Odrobiłeś pracę domową! Uczcijmy to zabawą w grę”.
Pomoc w radzeniu sobie z wyzwaniami społecznymi: Odgrywaj scenki przedstawiające interakcje społeczne, ucz mowy ciała i podawaj scenariusze na typowe sytuacje (np. „Jeśli ktoś poprosi o zabawę, możesz powiedzieć: «Jasne!» lub «Może później»”).
5. Bądź rzecznikiem swojego dziecka
Skontaktuj się z nauczycielami i opiekunami: Podziel się z nimi tym, co sprawdza się najlepiej w przypadku Twojego dziecka i zapytaj o udogodnienia w szkole.
Zaufaj swojemu instynktowi: Jeśli masz wrażenie, że potrzeby Twojego dziecka nie są zaspokajane, poproś o przeprowadzenie oceny, terapię lub zmiany w szkole.
Poszukaj wsparcia: Kontakt z innymi rodzicami, doradcami lub terapeutami może okazać się źródłem zachęty i nowych strategii.
Nie jesteś sam
Wychowywanie dziecka z nadwrażliwością sensoryczną lub ADHD może wydawać się przytłaczające, ale dzięki odpowiednim strategiom, cierpliwości i wsparciu, Twoje dziecko może się rozwijać. Każda drobna zmiana, którą wprowadzisz, pomoże mu poczuć się zrozumianym, pewnym siebie i kochanym.
Jeśli potrzebujesz spersonalizowanego wsparcia, oferujemy poradnictwo dla rodziców i rodzin, które pomoże Ci stawić czoła tym wyzwaniom z pewnością siebie. Skontaktuj się ze mną www.sensorini.pl , aby umówić się na bezpłatną rozmowę zapoznawczą w Olsztynie i dowiedzieć się, jak możemy współpracować.
Przetwarzanie sensoryczne to sposób, w jaki ludzie odczuwają i reagują na bodźce zmysłowe. Osoby z autyzmem mogą być znacznie bardziej lub mniej wrażliwe na bodźce sensoryczne niż osoby bez autyzmu. Mogą poszukiwać, unikać lub czuć się przytłoczone dźwiękami, światłami, zapachami, smakami i fakturami, a także stawiać czoła wyzwaniom związanym z innymi zmysłami.
Przetwarzanie sensoryczne to sposób, w jaki mózg interpretuje informacje odbierane przez zmysły (informacje te nazywane są „podawaniem bodźców sensorycznych”). Proces ten określa, jak odczuwasz i reagujesz na rzeczy w swoim otoczeniu oraz doznania w ciele.
równowaga i ruch („przedsionkowy”) – utrzymywanie równowagi ciała i poruszanie się w sposób, jakiego się od niego oczekuje
świadomość przestrzenna (propriocepcja) – wiedza o tym, gdzie znajduje się twoje ciało względem innych obiektów
świadomość stanów wewnętrznych (interocepcja) – wiedza o tym, czy jesteś głodny, spragniony, czy jest ci gorąco lub zimno, czy musisz skorzystać z toalety, czy jesteś chory lub ranny.
Różnice w przetwarzaniu sensorycznym oznaczają, że odbierasz bodźce zmysłowe inaczej niż inni ludzie.
Różnice w przetwarzaniu sensorycznym nie są tym samym, co problemy zdrowotne lub fizyczne z oczami, uszami, nosem, językiem czy skórą. Przetwarzanie sensoryczne zachodzi w mózgu. To sposób, w jaki interpretujemy informacje docierające do nas za pośrednictwem zmysłów.
Na przykład możesz nie mieć problemów z oczami czy wzrokiem, ale jeśli masz zaburzenia przetwarzania sensorycznego, jasne światło może Cię przytłaczać lub możesz mieć trudności z przetwarzaniem skomplikowanych informacji pisemnych.
Różnice w rodzajach przetwarzania sensorycznego
Nadwrażliwość – oznacza to, że jesteś znacznie bardziej wrażliwy niż inni. Możesz unikać lub odczuwać irytację lub niepokój z powodu zbyt dużej ilości bodźców sensorycznych. Zbyt duża ilość bodźców może prowadzić do „ przeciążenia sensorycznego ”. Możesz również odczuwać przyjemność z nadwrażliwości na ulubione bodźce sensoryczne.
Hipowrażliwość – oznacza to, że jesteś znacznie mniej wrażliwy niż inni ludzie. Możesz nie zauważać bodźców sensorycznych i możesz się nudzić, frustrować lub denerwować z powodu zbyt małej ilości bodźców sensorycznych. Możesz poszukiwać intensywniejszych doznań sensorycznych, aby uzyskać więcej bodźców.
Niektórzy ludzie doświadczają mieszanych i/lub zróżnicowanych wrażeń sensorycznych , w tym zarówno nadwrażliwości, jak i niedowrażliwości. Może to oznaczać, że masz różne poziomy wrażliwości w różnych zmysłach, a nawet na różne bodźce w obrębie tego samego zmysłu. Twoja wrażliwość może zmieniać się w czasie, w różnych środowiskach lub z powodu innych czynników, takich jak zdrowie psychiczne i fizyczne. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w sekcji „Mieszane i zróżnicowane wrażenia sensoryczne” w następnej sekcji.
Przykład: słuch
Jeśli jesteś nadwrażliwy , dźwięki mogą wydawać się o wiele głośniejsze, a nagłe hałasy mogą być dla ciebie bardziej niepokojące niż dla innych osób. Możesz unikać głośnych miejsc, zakrywać uszy, gdy słyszysz hałas (jest to znane jako „zachowanie sensoryczne unikające”) i denerwować się nieoczekiwanymi hałasami lub jeśli twoje otoczenie jest zbyt głośne przez zbyt długi czas. Możesz również cieszyć się swoją wrażliwością na przyjemne dźwięki.
Jeśli jesteś niedowrażliwy , możesz nie zauważać dźwięków, na przykład ludzi wołających twoje imię. Możesz się nudzić lub denerwować, ponieważ nie otrzymujesz wystarczającej ilości danych wejściowych. Możesz poszukiwać więcej dźwięków wejściowych, słuchając głośnej muzyki lub wydając dźwięki lub uderzając/stukając w rzeczy, aby hałasować, na przykład (jest to znane jako „zachowanie sensoryczne poszukujące”).
Jeśli masz mieszane i/lub zmienne doświadczenia sensoryczne , możesz być nadwrażliwy na dźwięk w niektórych sytuacjach lub czasami i niedowrażliwy na dźwięk w innych sytuacjach lub czasami.
Należy pamiętać, że czasami różnice w przetwarzaniu sensorycznym określa się mianem „zaburzeń przetwarzania sensorycznego” („SPD”), a u niektórych osób może to być częścią diagnozy. Chociaż „zaburzenia przetwarzania sensorycznego” nie są formalną diagnozą w literaturze medycznej, różnice sensoryczne można zidentyfikować i zapewnić wsparcie.
Nie wiadomo dokładnie, ile osób z autyzmem doświadcza różnic w przetwarzaniu sensorycznym. Badania sugerują, że jest to od 53% (nieco ponad połowa) do 95% (prawie wszyscy). Ludzie często opisują różnice w przetwarzaniu sensorycznym jako „problemy sensoryczne” lub, w przypadku nadwrażliwości, jako „wrażliwość sensoryczną”.
Dlaczego osoby autystyczne mają odmienne odczucia sensoryczne?
Dowody wskazują, że różnice w aktywności i połączeniach w mózgu i układzie nerwowym osób autystycznych mogą prowadzić do różnic w przetwarzaniu informacji sensorycznych.
Niektóre badania sugerują, że większa aktywność i liczba połączeń w niektórych obszarach mózgu wiąże się z nadwrażliwością sensoryczną, a mniejsza aktywność i liczba połączeń – z obniżoną wrażliwością. Jednak badania te często nie obejmowały wystarczającej liczby osób, aby mieć pewność.
Typowe czynniki wyzwalające nadwrażliwość
Chociaż czynniki wywołujące nadwrażliwość sensoryczną nie są u wszystkich takie same, do typowych przykładów należą:
wzrok : jasne i/lub fluorescencyjne oświetlenie, jasne światło słoneczne, zatłoczone lub zagracone wizualnie środowiska, wzorzyste tapety/dywany, kontakt wzrokowy
dźwięk: głośna mowa, muzyka, buczenie urządzeń elektrycznych, nieoczekiwane dźwięki (np. alarmy, syreny), hałas w tle (np. w ruchliwym biurze)
dotyk: zatłoczone miejsca, nieoczekiwany dotyk, wiatr/deszcz na skórze, faktura tkanin (np. ubrania, pokrycia mebli, pościel), faktura niektórych potraw (np. miękkie lub śliskie jedzenie)
świadomość stanów wewnętrznych (interocepcja) : odczuwanie zbyt wysokiej lub zbyt niskiej temperatury.
Niektóre środowiska mogą być szczególnie trudne, zwłaszcza tam, gdzie mamy do czynienia z dużą ilością bodźców sensorycznych, nad którymi mamy niewielką kontrolę lub nie mamy jej wcale.
Przykłady środowisk wymagających wrażeń sensorycznych w Olsztynie:
Centra handlowe mogą być przytłaczające, ponieważ:
być bardzo tłoczno i gorąco
mieć jasne, fluorescencyjne oświetlenie
być wizualnie chaotycznym, z różnymi markami i ekspozycjami w każdym sklepie
odtwarzać głośną muzykę, często mieszającą się z muzyką z wielu różnych sklepów
mają ruchliwe hale gastronomiczne z wieloma różnymi zapachami
może być trudne do znalezienia, na przykład wyjścia lub toalety.
Film z naszej kampanii „Zbyt dużo informacji” z 2019 r. przedstawia przykład dziecka autystycznego doświadczającego przytłoczenia sensorycznego w centrum handlowym:
W szkole
Pobyt w szkole może być przytłaczający, ponieważ:
w klasach może być za gorąco lub za zimno, a także może występować jasne oświetlenie jarzeniowe lub oślepiające światło słoneczne
ściany mogą być wizualnie zatłoczone ekranami, plakatami, ogłoszeniami i dekoracjami
korytarze mogą być zatłoczone między zajęciami, ponieważ wiele osób przepycha się obok
na placach zabaw w czasie przerw może być głośno i tłoczno, ludzie krzyczą, biegają i uprawiają sport
Mundurki szkolne mogą być niewygodne w noszeniu.
Mieszane i różnorodne doświadczenia sensoryczne
Przetwarzanie sensoryczne jest złożone. Osoby z autyzmem często doświadczają mieszanych wrażeń sensorycznych, z nadwrażliwością i niedowrażliwością wszystkich zmysłów, a nawet tego samego zmysłu.
Przykłady:
Osoba A jest o wiele bardziej wrażliwa na światło i dźwięk oraz o wiele mniej wrażliwa na zapach i smak niż inni ludzie.
Osoba B lubi słuchać głośnej muzyki i szuka koncertów na żywo, ale nieoczekiwane głośne dźwięki wydają jej się niepokojące i czasami przytłaczające.
Niektórzy ludzie cierpiący na autyzm twierdzą, że przez pewien czas są w stanie tolerować pewne bodźce sensoryczne, jednak ich zdolność do tego jest ograniczona przez takie czynniki, jak:
być zmęczonym/mieć mało energii
to jest koniec dnia, tygodnia lub semestru szkolnego
Przeciążenie sensoryczne występuje, gdy osoba jest przytłoczona bodźcami sensorycznymi. Przyjęła zbyt wiele informacji sensorycznych i nie jest w stanie przetworzyć ich więcej.
„Przeciążenie sensoryczne” nie jest terminem klinicznym. Jest używane przez osoby z autyzmem do opisania, jak nadwrażliwość sensoryczna w połączeniu z odczuwaniem bodźców sensorycznych może prowadzić do przytłoczenia i stresujących zachowań.
Mimo że przeciążenie sensoryczne może obejmować więcej niż jeden zmysł, u niektórych osób przeciążenie jednego zmysłu (np. węchu lub wzroku) może wystarczyć, aby wywołać przeciążenie sensoryczne.
Objawy przeciążenia sensorycznego
Osoby autystyczne twierdzą, że objawy przeciążenia sensorycznego obejmują:
nie mówić i nie komunikować się
sprawiający wrażenie odizolowanego lub „zamkniętego”
mając trudności z koncentracją
stymulowanie
czuć się nadmiernie podekscytowanym
chodzenie w tę i z powrotem lub kołysanie się
wyższa niż zwykle wrażliwość na bodźce sensoryczne
silne reakcje fizyczne i emocjonalne (płacz, krzyczenie, uciekanie lub chowanie się, opór przed dotykiem).
Różnice w przetwarzaniu sensorycznym mogą mieć wpływ na każdą dziedzinę życia, w tym:
jedzenie
spanie
nauka i praca
socjalizacja, życie rodzinne i relacje
poruszanie się po otoczeniu i przebywanie w miejscach publicznych
dbanie o siebie, w tym mycie i sprzątanie
zdrowie fizyczne (np. migreny, nudności, dyskomfort, urazy, ból)
zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie emocjonalne (np. lęk , stres, maskowanie , wypalenie ).
Osoby z autyzmem twierdzą, że ich różnice w przetwarzaniu sensorycznym mogą być źle rozumiane przez innych. Na przykład, jeśli są nadwrażliwe i unikają źródła bodźców sensorycznych, inni mogą założyć, że po prostu tego nie lubią i opisywać ich zachowanie, używając nieprzydatnych etykiet, takich jak „wybredny” czy „grymasz”.
Różnice w przetwarzaniu sensorycznym oznaczają, że osoby z autyzmem mogą odczuwać te same bodźce zupełnie inaczej niż inne osoby. Bodźce sensoryczne, które inne osoby ledwo zauważają, mogą powodować dyskomfort, a nawet ból, i z tego powodu mogą być zmuszone do opuszczenia danego miejsca lub unikania pewnych rzeczy. To nie to samo, co unikanie czegoś, czego się nie lubi.
Osoby z autyzmem, ich rodzice/opiekunowie oraz specjaliści, tacy jak nauczyciele, mogą zauważyć pewne reakcje w odpowiedzi na różnice w przetwarzaniu sensorycznym.
Różnice sensoryczne w kryteriach diagnozy autyzmu
Podczas oceny autyzmu, przy ocenie zachowań i zainteresowań danej osoby, bierze się pod uwagę sposób, w jaki reaguje ona na bodźce sensoryczne (poszukiwanie bodźców sensorycznych lub unikanie ich, albo niezauważanie lub niereagowanie na bodźce sensoryczne).
Jest to jeden z czterech przykładów tego, co kryteria diagnostyczne określają mianem „ograniczonych i powtarzalnych zachowań i zainteresowań” (RRBI):
skoncentrowane i oddane zainteresowania
powtarzające się ruchy i zachowania
preferencja dla porządku, przewidywalności i rutyny
różnice sensoryczne.
Do postawienia diagnozy autyzmu konieczne jest spełnienie dwóch z tych czterech przykładów. Różnice w przetwarzaniu sensorycznym nie są wymagane do postawienia diagnozy autyzmu, ale mogą być uwzględnione w diagnozie.
Osoby autystyczne zazwyczaj mówią o czterech cechach „zachowań i zainteresowań” oddzielnie, zamiast grupować je razem, jak ma to miejsce w przypadku kryteriów diagnostycznych.
Prowadź dziennik, w którym będziesz zapisywać wzorce w swoich/twoich dziecka doświadczeniach sensorycznych, w tym:
bodźce sensoryczne
nadwrażliwość lub hipowrażliwość i/lub wszelkie zauważone zachowania z nią związane
pory dnia, w których odczuwasz/doświadczasz wysokiego lub niskiego poziomu energii
co pomaga podczas przeciążenia sensorycznego
co pomaga w rekonwalescencji po przeciążeniu sensorycznym.
Dziennik może pomóc Ci zrozumieć Twój profil sensoryczny/Twojego dziecka, dzięki czemu będziesz mógł odpowiedzieć na pytania takie jak:
Czego potrzebujesz więcej, a czego mniej?
Jakie bodźce sensoryczne lubisz/lubią, a jakich nie lubisz?
Czy rutyna i harmonogram mogą pomóc w radzeniu sobie z różnicami sensorycznymi?
Jakie aktywności uspokajają Ciebie/ich i/lub pomagają im radzić sobie z różnicami sensorycznymi?
Użyj przedmiotów i aktywności sensorycznych
Osoby autystyczne uznały za pomocne poniższe przedmioty i ćwiczenia:
ochronniki słuchu lub słuchawki z redukcją szumów (choć częste ich używanie może z czasem zwiększać wrażliwość)
okulary przeciwsłoneczne lub przyciemniane
zabawki sensoryczne lub „fidget”
koce obciążeniowe/kamizelki (Królewskie Kolegium Terapeutów Zajęciowych zaleca, aby terapeuta zajęciowy ocenił ich stosowanie przez dorosłych i dzieci, aby pomóc w podjęciu świadomego wyboru, chociaż są one powszechnie dostępne, znajdziesz terapeutę w Olsztynie)
wahadłowy
poduszki wahadłowe.
Niektóre osoby cierpiące na autyzm mają „zestaw sensoryczny” lub „pudełko sensoryczne”, w którym gromadzą przedmioty służące do radzenia sobie z doświadczeniami sensorycznymi.
Ogólne strategie wsparcia
Dane pochodzące od osób autystycznych, badań i specjalistów wskazują na kilka ogólnych podejść do wspierania osoby autystycznej z odmiennymi bodźcami sensorycznymi:
spróbuj zrozumieć profil sensoryczny danej osoby i pomóż jej go zrozumieć (co może również pomóc jej wiedzieć, kiedy poprosić o pomoc):
zidentyfikować czynniki wyzwalające i wczesne objawy przeciążenia sensorycznego
znaleźć sposoby na zmniejszenie lub usunięcie czynników wyzwalających, dostosować się do potrzeb sensorycznych danej osoby i pomóc jej w radzeniu sobie z nadwrażliwością
dowiedz się, co pomaga, gdy dana osoba doświadcza przeciążenia sensorycznego
zapewnić „bezpieczną przestrzeń” z dala od bodźców sensorycznych
powiedz osobie, czego może się spodziewać, zanim uda się w jakieś miejsce lub podejmie działania, które mogą wiązać się z dużą ilością bodźców sensorycznych (np. centrum handlowe)
nie oceniaj ani nie kwestionuj wrażeń sensorycznych osoby autystycznej ani jej potrzeby korzystania z narzędzi sensorycznych
zrozumieć, że wrażliwość sensoryczna i unikanie czegoś nie jest tym samym, co niechęć do czegoś, a narażanie osoby na znane bodźce może być stresujące i bolesne
pamiętaj, że unikanie może być czasem „mieczem obosiecznym” – jeśli dana osoba przyzwyczai się do niskiego poziomu bodźców sensorycznych, może stać się jeszcze bardziej wrażliwa na bodziec
obecność zwierzęcia domowego może pomóc dzieciom czuć się spokojnie i radzić sobie z różnicami sensorycznymi.
Jeśli dana osoba jest zestresowana lub doświadcza przeciążenia sensorycznego:
usuń wszystkie możliwe czynniki wyzwalające – może to oznaczać wyłączenie świateł, muzyki lub telewizora, zatrzymanie innych źródeł hałasu, usunięcie rzeczy, które wydzielają zapach
jeśli nie możesz usunąć czynników wyzwalających (np. w miejscu publicznym), spróbuj przenieść osobę do cichszego otoczenia z mniejszą liczbą czynników wyzwalających lub bez nich – może to być wyznaczone ciche miejsce, inny pokój lub wyjście na zewnątrz
zapewnić osobę, że jest bezpieczna
jeśli ktoś próbuje samoregulować swoje zachowanie, nie próbuj go powstrzymywać, chyba że robi sobie krzywdę
zapewnij narzędzia sensoryczne lub wykorzystaj uspokajające aktywności z zestawu/skrzynki sensorycznej lub „diety sensorycznej”
ogranicz mowę i informacje do minimum (dzieci są już przeciążone informacjami sensorycznymi i mogą nie być w stanie przetworzyć więcej, lub może to je jeszcze bardziej przytłoczyć)
staraj się ich nie dotykać, jeśli są wrażliwe na dotyk, lub rób to tylko w sposób, który jest dla ciebie pomocny (na przykład, jeśli wiadomo, że głęboki nacisk je uspokaja)
daj im wystarczająco dużo czasu i przestrzeni, aby mogli dojść do siebie.
Jeśli różnice w przetwarzaniu sensorycznym są trwałe i negatywnie wpływają na codzienne życie Twoje (lub Twojego dziecka), możesz rozważyć skorzystanie z profesjonalnej pomocy terapeuty zajęciowego.
Zaleca się, aby każda terapia lub interwencja w przypadku różnic w przetwarzaniu sensorycznym była oparta na ocenie klinicznej przeprowadzonej przez terapeutę zajęciowego. Pozwoli to na zidentyfikowanie Twoich (lub Twojego dziecka) różnic sensorycznych i umożliwi wdrożenie indywidualnych korekt i wsparcia.
Jednak uzyskanie oceny przez terapeutę zajęciowego może być utrudnione ze względu na czas oczekiwania i koszty usług prywatnych.
Terapie i interwencje
Nie jest jasne, jak skuteczne są obecnie terapie sensoryczne i interwencje dla osób z autyzmem. Badania przynoszą mieszane rezultaty, zarówno pozytywne, jak i negatywne.
Konieczne są dalsze badania, jednak terapie i interwencje zawsze powinny być zgodne z podstawowymi zasadami najlepszych praktyk.
Zasady najlepszych praktyk
Rozważając terapię lub interwencję, ważne jest, aby:
aby zapewnić, że osoba autystyczna będzie odgrywać kluczową rolę w procesie podejmowania wszelkich decyzji
rozważyć potencjalne negatywne skutki dla osoby autystycznej
że terapia jest dostosowana do specyficznych potrzeb osoby autystycznej i prowadzona przez specjalistów posiadających dużą wiedzę na temat autyzmu
że wpływ terapii jest starannie monitorowany i regularnie oceniany.
Terapia integracji sensorycznej to interwencja kliniczna, wykorzystująca ćwiczenia sensoryczne, których celem jest zapoznanie osoby z szeregiem bodźców sensorycznych, aby pomóc jej w poszerzeniu strefy komfortu. Na przykład, osoba stopniowo przyzwyczaja się do nowych doznań i faktur na skórze, a także do nowych zapachów, dźwięków i smaków. Ważne jest, aby terapię tę prowadził przeszkolony terapeuta ze znajomością autyzmu.
Ograniczone badania sugerują, że terapia integracji sensorycznej jest generalnie skuteczna we wspieraniu osób z autyzmem i zaburzeniami sensorycznymi. Może ona łagodzić zachowania stresowe związane z zaburzeniami sensorycznymi u dzieci autystycznych. Potrzebne są dalsze badania.
Diety sensoryczne
Dieta sensoryczna, prowadzona przez terapeutę zajęciowego, to zestaw zaplanowanych aktywności sensoryczno-motorycznych zaplanowanych na cały dzień. Koncentruje się ona na pracy z osobą w celu zwiększenia jej komfortu w kontakcie z różnymi bodźcami sensorycznymi i pomocy w regulacji wrażeń sensorycznych.
Obwody sensoryczne
Prowadzone przez terapeutę zajęciowego ćwiczenia sensoryczne składają się z serii ćwiczeń mających na celu poprawę równowagi, ruchu i świadomości przestrzennej, takich jak:
aktywności stymulujące ośrodkowy układ nerwowy – np. kręcenie się, skakanie na skakance i skoki gwiazdkowe
organizowanie aktywności, w których mózg i ciało współpracują ze sobą – np. utrzymywanie równowagi
uspokajające ćwiczenia mające na celu zwiększenie świadomości ciała w przestrzeni – np. głęboki nacisk i praca mięśni.
